Hồn Trương Ba, Da hàng thịt - Tác giả: Đặng Thái Long

Tôi là một thầy giáo toán. Ba từ “thầy giáo toán” đối với tôi là một định mệnh.
Chả là năm 1966, tôi tốt nghiệp THPT cấp 3 ở Hà Nội thì nhà nước bắt đầu thí điểm không tổ chức thi tuyển vào đại học nữa mà xét tuyển thẳng theo khả năng học tập của học sinh. Chả hiểu sao tôi lại được (bị) gọi vào ngành sư phạm.

Ý muốn của tôi lúc đó là thi vào Bách khoa, (nhất Y, nhì Dược, tạm được Bách khoa - tôi không thích thuốc men và bác sĩ nên chọn trường “tạm được” là bách khoa). Song lại “vớ” phải Sư phạm (chuột chạy cùng sào mới vào sư phạm !!).​
​
Có lẽ bởi tôi có điểm tổng kết môn Văn và Toán cùng là 5 (thang điểm theo Liên xô hồi đó điểm tương đương với điểm 10 bây giờ) và nước nhà khi đó đang thiếu đội ngũ giáo viên? nhưng tôi lại không được gọi vào khoa Văn. Nếu được gọi vào SP văn, tôi đã thành thầy giáo văn và biết đâu sau đó, duyên nghiệp xui khiến, tôi đã chuyển sang ngành báo chí, một ngành mà tôi cũng rất thích. Tôi lại được chọn vào khoa Toán và trở thành thầy giáo toán.

Như vậy nghề dạy học của tôi là “da hàng thịt”, còn mơ mộng của tôi với nghề báo chính là “hồn Trương Ba”.

Từ khi về hưu (2009), tôi hay “lang thang trên phây” (nói theo cách dân dã). Tôi cũng là người yêu thích môn tốc ký. Điều này chắc thừa hưởng gen của bố tôi. Cụ đã từng mày mò sưu tầm tài liệu để tự học tốc ký tiếng Pháp.

Dưới đây là di bút của bố tôi mà tôi còn lưu giữ, khi ông đang tự học tốc kí tiếng Pháp (cụ học chơi cho vui chứ không còn mục đích gì khác).
​


Một lần tôi bắt gặp bài “Tôc ký chữ Việt” trên trang mạng CHỮ VIỆT NHANH (CVN) http://chuvietnhanh.sourceforge.net . Tôi mừng rỡ như gặp người quen nơi đất khách quê người và để tâm học theo và cảm thấy rất lý thú. Sau này tôi được biết công trình này do anh Trần Tư Bình khởi xướng và công bố. Từ đó giữa tôi và anh Bình đã thiết lập một quan hệ thân thiết và tốt đẹp, dẫu “hai đứa ở hai đầu xa thẳm” (Việt nam - Úc đại lợi). Âu cũng là cái duyên!

Tôi thường tập viết CVN trên Fanpage Chữ Việt Nhanh (chủ yếu là viết các bài thơ yêu thích) và anh Bình đều tận tình sửa lỗi và động viên tôi đi sâu nghiên cứu đề tài này, Tuy nhiên tôi vẫn chỉ là một tay mơ, theo đuổi CVN một cách tài tử.

Qua một thời gian làm quen với hệ thống CVN của anh Trần Tư Bình, tôi rút ra được nhận định sau:

- MỤC ĐÍCH được đặt ra trong hệ thống này là giúp giảm thiểu tối đa số kí tự phải dùng cho người viết.
- YÊU CẦU là phải đảm bảo tính hệ thống, tính logic, không được tuỳ tiện (chẳng hạn từ “không”, không thể lúc viết “ko”, lúc viết “khg”, v.v...)

Để đạt được mục đích và yêu cầu trên, anh Trần Tư Bình đã dày công nghiên cứu một khối lượng tài liệu khổng lồ, đã tham vấn nhiều học giả như các ông Ts. Nguyễn-Vĩnh Tráng, Ts. Ngô Đình Học ....

Tôi không biết công trình CVN của anh Trần Tư Bình đã ngốn của anh bao nhiêu thời gian nhưng tôi thực sự cảm phục ý chí và nghị lực cũng như lòng say mê khoa học của anh.

Theo thiển ý của tôi thì để đạt được mục đích “giảm thiểu tối đa các nét chữ trong khi viết (đánh máy), anh Trần Tư Bình đã xử dụng các nguyên tắc sau:

1) bỏ bớt chữ cái (hoặc bớt nét chữ trong những trường hợp có thể).
2) thay thế chữ cái.
3) vừa bỏ bớt vừa thay thế.

Sau đây ta lần lượt khảo sát từng trường hợp:

1) a. BỎ BỚT CHỮ CÁI:

Ta có:
- công = côg
- anh = ah
- quê = qê
- phở = fở
- khách = kak
- v.v...

Rất chặt chẽ, rất logic, không thể hiểu sang nghĩa khác sau khi cắt bỏ bớt chữ cái trong từ.

b. BỎ BỚT NÉT TRONG CHỮ CÁI

Ta có:
- đu đủ = du dủ (đ được bỏ bớt nét gạch ngang).
- Nước non= Nươc non (dấu sắc đã được bỏ).

Rất tiện ích và hợp lý!

2) THAY THẾ CHỮ CÁI

Ta có:
- Dân = Zân
- Kĩ = Cĩ
- Khách= Kak
- v.v...

Có chút mắc ở đây là dùng 2 kí tự thay cho 2 kí tự, 3 kí tự thay cho 3 kí tự thì “nhanh” ở đâu? Ấy là bởi vì những kí tự được thay đã phải “lãnh” một trách nhiệm khác: d dùng thay cho đ; k dùng thay kh (ở đầu từ), ch (ở cuối từ). v.v...

Rất thú vị!

3) BỎ BỚT kết hợp với THAY THẾ.

Ta có:
- Luật = Lậd (bỏ u và thay t=d).
- Nuốt = Nud (bỏ ô và thay t=d).
- Thiêng = Thiz (bỏ cả cụm êng và thay = z).
- Hương = Hưz (bỏ cả cụm ơng và thay = z).
- Khiêu = Kiw (bỏ h và thay êu=w).
- v.v…

Thú thật, càng đi sâu tìm hiểu, tôi càng cảm phục óc sáng tạo và tư duy logic của anh Trần Tư Bình. Anh đã ngụp lặn trong một hệ thống khá lộn xộn của ngôn ngữ Việt để đưa ra một ý tưởng mới, cách tân một cách khoa học đầy bổ ích và thú vị. (Chợt nhớ câu “phong ba bão táp không bằng ngữ pháp tiếng Việt”).

Một lần tôi được anh Trần Tư Bình giới thiệu thầy Nguyễn Vĩnh Tráng có một đề nghị là thay các phụ âm đầu ng, ngh = w. Tôi thấy đây quả là một ý nhỏ nhưng hiệu quả rất to: từ một từ có 7 chữ cái ta có thể đưa về một từ chỉ còn 3 chữ cái:

Nghiêng = Wiz.

Quả là thần tình! Mục đích viết nhanh rất đạt!

Giờ ta hãy so sánh hiệu suất viết nhanh của mấy trường hợp điển hình sau trong cùng hệ thống CVN:

1/ Dân = Zân (hoà! 1 đổi 1)
2/ Gia = Ja ( đã “có lãi”: 1 đổi 2)
3/ Thương = Thưz (“lãi” nhiều: 1 đổi 3)

Từ đây, tôi chợt nảy ra một ý tưởng: có thể “có lãi” hơn nữa chăng?

Ý TƯỞNG:

Như đã nói ở trên, tôi chỉ là một tay mơ trong môn CVN nên không dám đưa ra một kiến nghị gì to lớn mà chỉ dám nêu lên một ý tưởng nhỏ về một trường hợp có thể đổi bốn thành một chữ cái trong một từ: đó là vần ƯƠNG.

Tôi để ý thấy trong hai vần “ương” và “uông”, thì vần ương có tần suất sử dụng cao hơn (và tuyệt nhiên không thấy các âm uong, ưong, uơng trong tiếng Việt. Do đó, tôi đề nghị khi đứng cuối từ (hoặc đứng một mình), ta thay thế tổ hợp “ương” bằng chữ z (nói cách khác, bỏ bớt chữ ư trong tổ hợp ưz của hệ thống CVN hiện hành).

Ta có:
- thương = thz,
- hương = hz,
- chương = chz
- v.v...

Ta vẫn có thể dùng các dấu giọng sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng đánh lên trên chữ z (chỉ có điều thao tác đánh dấu mũ và các dấu giọng lên trên phụ âm z hiện nay chưa thực hiện được trên máy: thưởng, hướng, đường, xuống, chuồng, chuộng, ruỗng v.v...)

Sẽ xảy ra một vài chữ “lạ mắt” như sau:

- dương gian = zz jan
- ẩm ương = ẩm z.

Nhưng trước lạ sau quen, cái gì chả vậy!

Trên đây là một ý kiến nhỏ, rất nhỏ, tôi mạnh bạo đưa ra gọi là “góp cỗ ăn chung”. Rất mong các fan của CVN để mắt đọc và các bậc cao học góp ý. Cứ coi như “lời qê gop nhặt zôg zài”.

Nói thêm: Các trường hợp khác có liên quan tới chữ z như: ăz, âz, iz, oz, uz tôi không dám đề cập ở đây vì chưa đủ kiến thức.

Trân trọng cám ơn anh Trần Tư Bình đã động viên và tạo điều kiện rất nhiều cho tôi mạnh dạn nêu ý tưởng này .

Nhân đây xin mời quý vị đọc bài thơ có nhiều vần ương và cảm nhận khi áp dụng ương = z:

Tôi tặg cô em một vần z
Thêm thờ (th) em có chữ mến thz,
Thêm đê (đ) em thàh đường* ngào ngọt,
Tâm hồn thanh thản hết vấn vz.
Nghĩ chi ba cái chuyện phi thường*,
Chúng mình chẳng mộng cái chức vz.
Thảm thê nếu trở thành danh tướng*
Thiên hạ bao nhiêu kẻ lót đường*!
Thôi thôi ta trở lại đời thường*
Sống như hoa cỏ toả ngàn hz.
Khoe sắc lung linh cho đời sướng*
Vui vì đã được tặng vần “z”.
(sưu tầm).
_______
Chú thích: những từ có dấu * là những từ không thực hiện được trên máy tính, do người viết không phải là chuyên gia trong lĩnh vực này.

Hà Nội, 11 tháng 4 năm 2017
ĐẶNG THÁI LONG
Facebook group: CHỮ & NGHĨA
Facebook: Dang Thai Long​

____________________________________________________________

Tác giả: Đặng Thái Long
Trình bày: Trần Tư Bình (Email: tubinhtran@gmail.com, Web: Chữ Việt Nhanh)